Fransa’dan Konya’ya Fransa’da Sufizm
Fransa’dan Konya’ya Fransa’da Sufizm
Sufizm, bugün radikal İslamcılık ortamında, barışçıl dili, müziği, kadın vizyonu ve belki de siyasete olan uzaklığı ile tüm dünyada özellikle Amerika’da bir kurtuluş olarak sempatizanlarını artırıyor. Örneğin Mevlâna ABD’de en çok satan kitaplar arasına girebiliyor.
Mevlâna’ya olan bu ilgi, özellikle 1970’lerden sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde ivme kazanan Yeni Çağ (New Age) olarak bilinen kültürel harekete atfedilebilir.
Peki Fransa’da tasavvufun ve sufizmin etkileri nelerdir?
Kelimenin Etimolojisi
Etimolojik olarak Sufizm kelimesinin en yaygın bilinen hali ṣūf,yani yün veya yünlü kaftan ile ilişkilidir. Klasik tasavvufun öncü yazarlarından Ebu Nasr Serrâc (378/988 ölüm), Peygamber ve azizlerin “ṣūf” giydiklerini söylerdi. Bu yüzden bu geleneği uygulayan insanlara atıfta bulunmak için Sufi diyoruz.
Başka bir görüşe göre, bildiğimiz sofa anlamında olan “avlu, gölgelik” manasında kullanılır. Hz. Muhammed döneminde Al-Nabawi Camii’nin gölgesinde avluda yatan bekar, fakir mülteciler “Ashâb-ı suffe” olarak adlandırılıyordu.
Kişisel serbest bir çeviri ve çağrışım yaptığımızda ise Fransızcada se suffire fiili ile Sufi’nin bir bağlantısı muhakkak olmalıdır. Se suffire, yani kimseye muhtaç olmamak, kendi kendine yetmek.
Bu girişten sonra Sufizmin Fransa’daki macerasına gelebiliriz.
19. yüzyılın ilk yarısında Fransa, baskın bir yer tuttuğu akademik alanda oryantalizmin yayıldığını gördü. Dolayısıyla tasavvuf, esas olarak Farsça alanında yoğunlaşan, giderek artan bir araştırma ve tercümeler kitlesine yol açtı. Yani oryantalizmin gelişmesi Sufizme olan ilgiyi arttırdı.
Fransa’nın Sufi İslam araştırmalarında özel bir yere sahip olduğunu ve Sufizm konusunda oldukça zengin kaynaklara sahip olduğunu görüyoruz. Mistik eserlerin araştırılması ve tercümeleri 19. yüzyıldan itibaren başlamıştır. Bu çalışmanın amacı önce keşfetmek ve anlamaktı.
Ancak bazı oryantalistlerin mistisizme yakın olduğunu biliyoruz. Louis Massignon ve Henry Corbin, Hristiyanlar olarak kendi adımlarında kendilerini Müslüman mistisizmine kaptırdılar ve karşılığında, akademik çalışma ile “içsel araştırma” ya da maneviyat arayışı arasındaki sınırda bir okuyucu kitlesini beslediler.
Örneğin, Massignon’un mistik yönleri, öğrencisi Eva de Vitray Meyerovitch tarafından ayrıntılı olarak anlatılmıştır: “Aslında, dogmatizm ve teolojinin ötesinde mistik bir adamdı. Aslen Bretagne’lıydı ve gizemli bir işaretler dünyasında yaşıyordu “
Massignon’un bir diğer öğrencisi Ali Şeriati, Şii dünyasının önemli isimlerinden Fatma ve Salman üzerine yaptığı araştırmaya atıfta bulunarak Massignon’u saygıyla selamlıyor. Öte yandan Edward Saïd, Massignon’un İslam’ın “ruhuna” olan yakınlığını bildiriyor ve, Massignon’un Hallâc-ı Mansûr’u incelediğini ve Hz. İsa ile Hallâc arasında benzer bir sebeple idam edildikleri için bir karşılaştırma yaptığını söylüyor.
Bir diğer önemli figür ise René Guénon’dur. Yirminci yüzyılda Fransa’da Sufizmin tanıtılmasının ana mimarıdır. Kendisi modern aklın ve modern dünyanın eleştirisine karşı hakikat bilgisine sahip çıkmış ve kitaplarında genel olarak metafizik, sembolizm, ezoterizm’i incelemiştir.
Sufizmin Fransada’ki en önemli temsilcilerinden birisi ise Fransa’da Mevlana’nın Mesnevi’sini Fransızca’ya çeviren ilk kişi olan, hayatı boyunca tasavvuf konularına derin ilgi ve alaka besleyen, Mevlana’ya komşu olmak istemesi sebebiyle vasiyeti gereği Konya’da Üçler Mezarlığı’nda naşı bulunan Eva de Vitray-Meyerovitch’dır.
“Hayatımı büyük Sufi şairi Rumi’ye adadım çünkü mesajını çok güncel buldum: Güçlü, kardeşçe ve ekümenik boyuta sahip bir sevgi mesajı. “
Ayrıca Fransa’da 1920’lerden kalma bir Sufi kardeşliği olan tarîqa‘Alâwiyya grubu vardır. Tarikatın ilk şeyhi olan Cezayirli Ahmad al-‘Alâwî Fransız disiplini içerisinde Sufizmi Avrupa’ya ve Hristiyanlığa açmak istiyordu. Ardından Adda Bentounès, Şeyh’ Alâwî’den görevi devraldı, sonrasında Avrupa Birliği’nde ruhani İslam’ı daha iyi tanıtmak amacıyla 1949’da Paris’te “İslam Dostları” derneğini kurdu.
Halid Bentounès ise 1975’ten beri Alevi Sufi kardeşliğinin ruhani rehberidir. 2001 yılında Drancy’de AISA (Uluslararası Sufi Alawiyya Derneği) derneğini kurdu ve bu dernek 2012 yılında BM tarafından uluslararası bir sivil toplum örgütü (INGO) olarak kabul edildi.
Son dönem Fransız Akademisi’ndeki Gelişmeler
Gilles Kepel’in Ocak 1991’de yayınlanan çalışması La Revanche de Dieu dinin dönüşünün kökenini sorgulayan ilk eserlerden biriydi. Bu kitap, üç köktencilik modelinin yeniden dirilişiyle ilgiliydi: Müslüman devletlerde radikal İslamcılık yayılıyordu; Protestan militanlığı, özellikle muhafazakar Amerikan evanjelizmiyle; ve teshuvah eylemi (Yahudiliğe dönüş) dünyanın Yahudi kesimlerinde yükselişteydi.
Öte yandan Olivier Roy, “bugün görünen dini uygulamaların altmış yıl öncesine ait olmadığını” belirtti. Ona göre dini pratik azalıyor ve laikleşme zafer kazanıyordu.
Müslüman toplumların İslamileştirilmesine ilişkin bu tartışmalar, bizi, Eric Geoffroy’un İslam’ın manevi boyutu üzerine başlattığı “l’Islam sera spirituel ou ne sera plus ?” (İslam manevi olacak mı, olmayacak mı?) adlı bir başka tartışmaya götürebilir. Bu aynı zamanda İslam’ın geleceğini sorgulamak için de enteresan bir çalışmadır.
Eric Geoffroy’a göre, İŞİD ve El Kaide gibi terörist grupların eylemleri, Vahhabilik veya Selefilik adına işlenmiş, nihilist bir ideoloji yararına Kuran ve hadislerin “gasp edilmiş” bir okumasına sabitlenmiştir. Ona göre tek ilaç, tehlikedeki insan medeniyetine bilgelik ve merhamet aşılayan bilinçli bir maneviyat gibi görünüyor. Dolayısıyla kendisine göre İslam, bu ölüm / yeniden doğuş sisteminde merkezi bir role sahiptir.
Mert DEDECAN
Kaynakça
GEOFFROY , Eric , Le soufisme et la France (1/2)[online] , 2018 , https://oumma.com/le-soufisme-et-la-france-12-2/
GEOFFROY , Eric , Le soufisme et la France (2/2)[online] , 2018 , https://oumma.com/le-soufisme-et-la-france-12-2/
ROCALVE, Pierre ,Louis Massignon et l’islam [online] , Damas,Presses de l’Ifpo , 1993 , 208p (Collection : Études arabes, médiévales et modernes | PIFD 143) https://books.openedition.org/ifpo/4660
